Zelfdoding en religie. Het is een moeilijk huwelijk. Al eeuwenlang veroordelen verschillende godsdiensten mensen die zelf uit het leven stappen. Die visie is een gevolg van het fundamenteel beginsel: God geeft het leven, God neemt het leven. In 1983 moest een aanpassing van het kerkelijk recht ervoor zorgen dat de katholieke kerk ‘moderner’ werd. Ook de islam beweert dat dit thema bespreekbaar is. Maar de vraag is: kloppen beide beweringen ook effectief?

 

Zelfdoding is nog steeds niet weg te denken uit onze maatschappij. Waarom blijft de drempel om erover te praten toch zo hoog? Een mogelijke verklaring hiervoor is dat godsdiensten zelfdoding als iets tegennatuurlijks beschouwen. "Een zelfdoding zorgt ook voor een gevoel van schaamte. Het wordt gezien als een falen van de geloofsgemeenschap zelf. Waren er signalen dat die persoon uit het leven zou stappen? Hoe hebben we dit niet kunnen verhinderen? Dat zijn allemaal vragen die intern worden gesteld, maar nooit naar buiten komen. Het grote schuldgevoel zorgt voor een gebrek aan communicatie", zegt Wim Vandewiele, cultureel socioloog aan de UGent.

​

 AFSCHRIKEFFECT ​

​

Het valt te betwijfelen dat het aantal zelfdodingen binnen de islam zou afnemen, mocht het thema meer bespreekbaar zijn. Volgens Bert Broeckaert valt de grote sociale controle niet te onderschatten. "Zelfdoding is voor heel wat moslims gewoon geen denkbare piste. Op die manier verdringt het taboe duistere gedachten naar de achtergrond. De verleiding om de feiten te verdoezelen, is heel sterk aanwezig.  Je zou dus kunnen stellen dat de moslimgemeenschap een soort van afschrikeffect hanteert en zo de zelfmoordcijfers laag probeert te houden", aldus de islamoloog.

 

Binnen monotheïstische religies zoals de Rooms-Katholieke Kerk en de islam, is weinig of geen cijfermateriaal verzameld inzake zelfdoding. "Dat er geen cijfers te vinden zijn, valt eenvoudig te verklaren: het is gewoon niet toegelaten. Religie is namelijk een privézaak. Bovendien zijn godsdiensten in veel gevallen wereldwijd verspreid, dat maakt het bijhouden van data extra lastig", zegt Vandewiele.

​

 PSYCHOLOGISCHE KLAP 

​

Volgens Rik Torfs wilden religies zich in het verleden zoveel mogelijk distantiëren van zelfdoding. Nu gaat men daar in de meeste gevallen al stukken beter mee om. "Godsdiensten zijn kinderen van hun tijd en evolueren op dat vlak mee. In de Rooms-Katholieke Kerk mochten mensen die zelfdoding pleegden vroeger bijvoorbeeld niet worden begraven in gewijde aarde. Gelukkig heeft men ingezien dat de psychologische klap voor de nabestaanden daardoor heel groot was. Vandaag de dag is zoiets ondenkbaar. Religies zijn al veel humaner geworden doorheen de tijd, al betekent dat niet dat de algemene principes daardoor zomaar overboord gegooid worden", aldus theoloog Rik Torfs.

​

 KRITISCHE NOOT ​

​

We ondervonden dat beide religies zichzelf vandaag als een moderne godsdienst beschouwen. Zowel de islam als de Rooms-Katholieke Kerk vindt dat er vrijuit over zelfdoding gesproken kan worden. Dat kan via een imam of priester, of via een meer gespecialiseerde instantie. Ook zijn sommige priesters en imams van mening dat iemand die zelfmoord pleegt, dat volledig onbewust doet. “Mensen die in zo’n situatie belanden, kijken niet meer helder naar de realiteit”, klinkt het bij priester Penne. 

 

Daarnaast  merkten we een verschil op vlak van ervaring. Mensen die nog nooit iemand verloren aan zelfdoding, gaan ervan uit dat dit thema absoluut bespreekbaar is binnen hun religie. Toch geven nabestaanden aan dat zij niet meteen wisten waarheen te gaan met hun verhaal. Hetzij uit onwetendheid, hetzij door een gevoel van schaamte.

​

Het overgrote deel van de jongeren waarmee we gepraat hebben, is echter opgegroeid in een open thuissituatie. We stellen vast dat de nieuwe generatie gelovigen een hoopgevend signaal geeft.

​

Toch valt er nog heel wat te leren over hoe we met zelfdoding kunnen omgaan. Een luisterend oor en onbevooroordeeld spreken met mensen die kampen met zelfmoordgedachten, kan een belangrijke vorm van preventie zijn. Zelfdoding mag nooit normaal worden, maar erover praten zou dat wel moeten zijn.